කිතුනු ආගමික ඉගැන්වීම් නාට්‍ය රංගනය මගින් මිනිස් මනසට කා වැද්දවීම සඳහා වේදිකාව මත රඟ දැක්වීම ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණියේ 16 වන සියවසේ පෘතුගීසි ධර්මදූත පූජකවරුන්ගේ පැමිණීමත් සමගය. විශේෂයෙන් ප්‍රැන්සිස්කාන හා ජේසු නිකායික පූජකවරුන් එවකට ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ වල කතෝලික ධර්මය ප්‍රචාරය කිරීම සඳහා යොදා ගත් එක් ඉගැන්වීම් ක්‍රමවේදයක් වූයේ නාට්‍ය රඟ දැක්වීමය. "අල්ලා ගත් රටවල මිනිසුන්ගේ ආත්මය විනිවිද යාමට උචිත ආනුභාව සම්පන්න වූත්, මෘදු ගුණයෙන් සමන්විත වූත් ආයුධය වූයේ නාට්‍යය යි" යනුවෙන් ලුසියානා ස්ටේගාඤ්ඤෝ පිච්චියෝ නමැති පෘතුගීසි ඉතිහාසඥයා පවසා ඇත.(1)
ජේසුස් වහන්සේ රාජකීය ලීලාවෙන් ජෙරුසලමට පැමිණීම
පහත රූපයෙන් පෙන්වයි
පෘතුගීසි ධර්මදූතයන් ශ්‍රී ලංකාවට ගෙන ආ නාට්‍ය සම්ප්‍රදාය ප්‍රධාන කොටස් දෙකකින් යුතු ය.
- කිතුනු ආගමික පෙරහැර හා කිතුනු ආගමික උත්සව වල දී පෙන්වනු ලැබූ 'ජනවන්දනා නාට්‍ය' (මේවා අතර "පාස්කු නාට්‍ය" විශේෂයෙන් කැපී පෙනෙයි.)
- කතෝලික ධර්මය ඉගැන්වීම අරමුණු කොට ගෙන රඟ දැක්වූ ධර්මෝපදේශ නාට්‍ය
යනාදිය වෙති. මෙම නාට්‍ය අතරින් මෙම ලිපියට පදනම් කර ගන්නේ "පසං නාටක" හෙවත් "පාස්කු නාට්‍ය" පිළිබඳ විමසීමක් කිරීමය. ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් Passion Play යන නමින් හඳුන්වන මෙම නාට්‍ය "පූජා කර්ම නාට්‍ය", "පාස්කු ජනවන්දනා නාට්‍ය" යන නම් වලින් ද හඳුන්වයි. 13 වන කිතුනු සියවසේ සිට පෘතුගාලයේ පැවති මෙම "පාස්කු නාට්‍ය" යුරෝපයේ ඉතා ජනප්‍රිය රංගන ශිල්ප සම්ප්‍රදායක් බිහි කිරීමට සමත් වූවකි. අති උතුම් එඩ්මන්ඩ් පීරිස් රදගුරුතුමා පෙන්වා දුන් අකාරයට මෙම නාට්‍ය වලට "පාස්කු" යන නම යෙදුණේ, පෘතුගීසි භාෂාවේ "පාස්සු" යන නම ඇසුරෙනි. "පාස්සු" යන වචනයේ අර්ථය "ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ දුක් ප්‍රාප්තිය සුරුවම් නොහොත් ප්‍රතිමා මගින් පෙන්වීම" යන්නය.(2)
පාස්කු සංදර්ශනය සඳහා යොදා ගන්නා
ජේසුස් වහන්සේගේ සුරුවමක සේයා රුවක්
ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ පාස්කු සිද්ධිය (දුක්විඳීම, මරණය හා උත්ථානය) මහා ක්‍රිස්තියානි අභිරහසක් (A great Christian Mystery) හා ප්‍රාතිහාර්යක් බව මුල් කාල වල සිටම කිතුනු විශ්වාසය හා පිළිගැනීම විය. ඒ අනුව ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ එම පාස්කු සිද්ධිය දෘශ්‍ය කාව්‍ය ආකාරයෙන් පෙන්නුම් කර, කිතුනු බැතිමතුන්ගේ භක්ත්‍යාදරය හා විශ්වාසය තව තවත් වැඩි කිරීමත්, ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ පාස්කු අත්දැකීම කිතුනුවාගේ පෞද්ගලික අත්දැකීමක් ලෙස ඔහුගේ ජීවිතය තුළට කා වැද්දවීමත්, එමගින් සැබෑ ජීවිත වෙනසක් ඇති කරවීමත් මෙම පාස්කු නාට්‍ය රඟ දැක්වීමේ අරමුණු විය. මෙම පාස්කු ජනවන්දනා නාට්‍ය සෑම එකක්ම වාගේ ලියැවී ඇත්තේ, ශුද්ධ බයිබලය පදනම් කොට ගෙනය. මන්ද, චතාරික කාලයේ ජනවන්දනාවට විශේෂයෙන් මහ සිකුරාදා "තුන් පැය ධ්‍යානය" වන්දනා පිළිවෙතට කිතුනු බැතිමතුන්ව ගැඹුරින් යොමු කරවීමය. මේ නිසා ඇතැම් පාස්කු නාට්‍ය දීර්ඝ ඒවා විය. පසුකාලයේ දී මහ සිකුරාදා "තුන් පැය ධ්‍යානය" වන්දනා පිළිවෙතට සරිලන පරිදි ක්‍රිස්තුස් වහන්සේගේ දුක් ප්‍රාප්තිය රඟ දැක්වීම පමණක් සිදු කර ඇත. අද බොහෝ කතෝලික දේවස්ථාන වල මහ සිකුරාදා දින ඉදිරිපත් කරන්නේ පාස්කු නාට්‍ය වලින් ගත් සංශෝධනය කළ කොටස් ය.
පාස්කු නාට්‍යයක අන්තිම රාත්‍රී භෝජනය පැවැත්වීම
පාස්කු නාට්‍ය මගින් කතෝලික ධර්මය ඉගැන්වීමට ක්‍රියා කළ ධර්මදූතයන් අතර ප්‍රැන්සිස්කාන හා ජේසු නිකායික පූජකවරුන් කැපී පෙනෙති. ඔවුන් අතරින් ජේසු නිකායිකයන් නාට්‍ය පෙන්වීම පිළිබඳ ප්‍රවීණයෝ වෙති. විදේශ රටවල ධර්ම ප්‍රචාරය සඳහා යාමට බලාපොරොත්තු වන සෑම ධර්මදූතයෙක් ම නාට්‍ය පුහුණුවක් ලැබීම ඔවුන්ගේ ආගමික අධ්‍යාපනයේ අනිවාර්ය අංගයක් විය. මේ සඳහා පෘතුගාලයේ හා ඉතාලියේ නාට්‍ය පුහුණු පාසල් පිහිටුවා තිබුණි. පෘතුගාලයේ සිට ආසියානු රටවලට නැව් වලින් යාත්‍රා කිරීමේ දී පෙර පුහුණුවක් වශයෙනුත්, එහි මගීන්ගේ රසාස්වාදය පිණිසත් ජේසු නිකායික පූජකවරුන් නාට්‍ය රඟ දක්වා ඇති බව ඔවුන් පෘතුගාලයට යැවූ ලිපි වල සඳහන්ව ඇත.
පාස්කු නාට්‍යයක ජේසුස් වහන්සේට වධ හිංසා පැමිණවීම
මෙම පාස්කු නාට්‍ය වලින් බොහෝමයක් දෙව්මැදුරු ආශ්‍රිතව රඟ දක්වා ඇත. ඇතැම් ඒවා "පැරිෂ් පාසල්"(3) වල රඟ දක්වා ඇත. ඇතැම් කතෝලික දෙව්මැදුරු අසල ස්ථිර රංගන වේදිකා ඉදි කර තිබූ බව ලන්දේසි පූජකවරයෙකු වූ පිලිප්පුස් බල්දේයුස් තුමා ඔහුගේ කෘතියේ සඳහන් කර ඇත.(4)
ශ්‍රී ලංකාවේ මුල්කාලීන පාස්කු නාට්‍ය සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ රඟ දක්වා ඇත්තේ සුරුවම් ප්‍රතිමා හා රූකඩ භාවිතයෙනි. රූකඩ නාට්‍ය කලාවේ ආරම්භය පාස්කු නාට්‍ය යැයි කිව හැකි තරමට ම මේවා ඉපැරණිය. පාස්කු නාට්‍ය රඟ දැක්වීමට යොදා ගත් රූකඩ වර්ග තුනක් (3) දක්නට ලැබී ඇත. එනම්,
- නූල් භාවිතයෙන් නටවන රූකඩ
- කෝටු භාවිතයෙන් චලනය කරවන රූකඩ හා
- නූල් හා කෝටු භාවිතයෙන් රඟ දක්වන රූකඩ
යනුවෙනි. මෙම නූල් රූකඩ ඇද ඇත්තේ (අම්බලන්ගොඩ රූකඩ මෙන්) වේදිකාවේ ඉහළ සිට නොව වේදිකාවේ යට පිහිටි සැඟවුණු කොටසක සිටය. ජීවමාන මිනිස් ශරීර ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත මෙම රූකඩ අලංකාර ලෙස පල්ප වලින් සකසා ඇති අතර, පහළ කොටස රඟ දැක්වීමේ පහසුව සඳහා පිදුරු පිරවූ ගෝනි රෙදි වලින් නිම කර තිබී ඇත. පසුකාලීනව ජේසුස් වහන්සේ හා මරියතුමියගේ චරිත හැර අනෙක් චරිත ජීවමාන නළු නිළියන් විසින් රඟ දක්වා ඇත. මෙසේ සුරුවම් වලින් පණ ගැන්වුණු පාස්කු නාට්‍ය තුළට ජීවමාන නළු නිළියන් එක් වීමට බලපෑ හේතු කිහිපයක් ඇත. එනම්,
- දිගු කාලයක් භාවිත කළ සුරුවම් අබලන්වීම නිසා ඒවා නිසි ලෙස රඟ දැක්වීමට යොදා ගැනීමේ අපහසුව ඇති වීම
- මෙම සුරුවම් ක්‍රියා කළේ නූල් සූත්තර ක්‍රමයට නිසා ඒවා නිසි ලෙස හැසිරවීමට දන්නා දක්ෂ ශිල්පීන් ක්‍රමයෙන් අඩු වී යාම
- මෙම සුරුවම් හා එමගින් ඉදිරිපත් කළ පාස්කු කථන්දරය දිගු කලක් පෙන්වීම නිසා ප්‍රේක්ෂකයන් ඒවා හොඳින් දනියි. එනිසා බලාපොරොත්තු වූ දේව පණිවුඩය එමගින් ලබා දීමට නොහැකි වීම
- ජීවමාන නළු නිළියන් යොදා ගැනීමෙන් වසරින් වසර කථා පිටපත අළුත් කිරීමටත්, ජවනිකා වල නවතාවයක් ඇති කිරීමටත් හැකි බව පෙනී යාම
- සුරුවම් භාවිතයෙන් කරන පාස්කු සංදර්ශන වලට වඩා ඉතා සාර්ථක අන්දමින් හා වඩාත් සිත් කාවදින සුළු ආකාරයට ජීවමාන නළු නිළියන් මගින් කළ හැකිවීම
යනාදිය දැක්විය හැකිය. නාට්‍යයට අවශ්‍ය පසුතලය හා ඇතැම් චරිත කොටස් නිරූපණය කර ඇත්තේ පසුබිමෙන් එල්ලා තිබූ චිත්‍ර වලිනි. නිදසුනක් ලෙස ජේසුස් වහන්සේ දෙපස ඇණ ගැසූ සොරුන් දෙදෙනා හා ඈතින් පෙනෙන ජෙරුසලම් නගරය සිතුවමකින් පෙන්වා ඇත.
පාස්කු නාට්‍යයේ අරමුණ ජන වන්දනාවට බැතිමතුන්ව සූදානම් කිරීම හා ඊට භක්ත්‍යාදරයෙන් සහභාගි කරවීම නිසා පසුකාලීන පාස්කු නාට්‍යයේ ප්‍රධාන කොටස් දෙකක් දක්නට ලැබුණි.
- ජීවමාන නළු නිළියන් යොදා ගෙන කරන ජවනිකා රඟ දැක්වීම
- සුරුවම්-ප්‍රතිමා යොදා ගෙන කරන රඟ දැක්වීම
මීගමුව දූවේ ඓතිහාසික පාස්කු සුරුවම
වීදි සංචාරය කරන පාස්කු නාට්‍ය ජවනිකාවක්
- සාමූහික ගායනා - (උදාහරණ : සිරි මරණේ සාධුකාර ගීත ශ්‍රීය, බලනු බලනු සෙන‍ඟෙනි... වැනි ගී)
- හුදෙකලා ගායනා - (වෙරෝනිකා ගයන "හඳපානේ පිපි වැටකෙයි මල සේ" ගීය)
යනුවෙනි.
මෙම පාස්කු නාට්‍ය වලට මහත් කලඑළියක් හා නව පන්නරයක් ලැබුණේ ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1705 දී මෙරටට පැමිණි ගෞරවනීය ජාකොමේ ගොන්සාල්වේස් පියතුමා මගිනි. එතුමා පාස්කු නාට්‍ය කලාවට නවක අංග කිහිපයක්ම එක් කළේය. විශේෂයෙන් එතුමා එවකට ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදුබඩ පෙදෙස් වල සේවය කරද්දී එහි සිටි කාන්තාවන් මිය ගිය තම ස්වාමි-පුරුෂයාගේ දේහය ඉදිරියේ නැගූ විලාපය හා ලතෝනි හඬ තුළින් මතු වූ රිද්මය ඇසුරෙන් ගීත නිර්මාණය කොට ඒවා පාස්කු නාට්‍ය සඳහා යොදා ගත්තේය. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 1728 දී ගොන්සාල්වේස් පියතුමා රචිත "දුක් ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය" නමැති ගද්‍ය කෘතිය හා එම පොතේ පද්‍ය ප්‍රබන්ධය වූ දේශනා හා පසන් ගීත නවයකින් යුක්ත "දේශනා නවයේ පසන් පොත" පාස්කු නාට්‍ය සමග සම්බන්ධ විය. 'ඔරතෝරියන් මිෂන් රිපෝට්' නමැති වාර්තාවේ මෙසේ දැක්වේ.
"ශුද්ධ වූ සතිය පාස්කු සංදර්ශන සමගින් සැමරූ අතර, ධර්මදූතයන් සය දෙනා දේශනා නවය ඔවුන් අතර බෙදා ගනිමින් එකක් ද්‍රවිඩයෙන් ද, අනෙක් ඒවා සිංහලයෙන් ද පැවැත් වූහ. තම භාර්යාවන් හා දරුවන් සමග පැමිණ සිටි කොළඹ ඕලන්දීය කතෝලිකයන් සතුටු කරනු සඳහා ඔවුන් දන්නා භාෂාව වූ පෘතුගීසියෙන් ද දේශනයක් විය. කොළඹ, මීගමුව, මාතර හා අනෙකුත් පෙදෙස් වලින් ද, දෙදිනක හෝ තෙදිනක ගමනකින් බෝලවත්ත ප්‍රදේශයෙන් පැමිණි ජන සංඛ්‍යාව අති විශාල විය. ඔවුන් ගොබ් ඉරු දින පැමිණි අතර, පාස්කු ඉරු දින තෙක් නැවතී සිටියහ. එම ස්ථානයේ හැටියට වඩාත් පහසුවෙන් නවාතැන් ගත නොහැකි වූයෙන්, බොහෝ බැතිමතුන් දේශීයව සපයා හැකි පොල් අතු වලින් තාවකාලික නිවාස සාදා ගත්හ. මෙම පාස්කු සංදර්ශනයේ දේශනාවාදීන් වූයේ, පළමු දර්ශනය: අපගේ ස්වාමින් වහන්සේ, තමන් වහන්සේගේ මෑණියන්ගෙන් සමුගැනීම, දියෝගු ද මෙල්ලෝ පියතුමා විසින් ද, වෙැන්න: ක්‍රිස්තුස් වහන්සේ උද්‍යානයෙහි සිටීම, ඇලෙයිසෝ මැනුවෙල් පියතුමා විසින් ද, තෙවැන්න: අත්අඩංගුවට පත්වීම හා සිර අඩස්සි කිරීම බර්නදිනෝ ද මොන්රෝයි පියතුමා විසින් ද, සිව්වැන්න: කසයෙන් තැලීම, ප්‍රැන්සිස්කෝ ගොන්සාල්වේස් පියතුමා විසින් ද, පස්වැන්න: කටු ඔටුන්න හිස මත පැළඳවීම, එම ප්‍රැන්සිස්කෝ පියතුමා විසින් ද, සයවැන්න: මෙන්න මනුෂ්‍යයා, බෙර්නදිනෝ පියනම විසින් ද, සත්වැන්න: කුරුසිය රැගෙන යාම, කුස්තෝදියෝ ද අන්ද්‍රාදි පියතුමා විසින් ද, අටවැන්න කුරුසියේ ඇණ ගැසීම, බැතිමතුන්ගේ දැඩි ඉල්ලීම නිසාවෙන් ජාකොමේ ගොන්සාල්වේස් පියතුමාගේ ලියවිලි වලින් සිංහලයෙන් කියවීම, නවවැන්න: කුරුසියෙන් බිමට බෑම, අන්ද්‍රාදි පියතුමා විසින් ද වෙති. මහ සිකුරාදා දේව මෙහෙය හා දේශනාවෙන් පසුව ඇරඹුණේ පාස්කු සංදර්ශනයයි. කුරුසියේ ඇණගැසීම ද, කුරුසියෙන් බෑම ද භක්ත්‍යාදරය වඩන ලෙස නිසි පිළිවෙලට සිදු කෙරිණ. අනතුරුව ජේසුස් වහන්සේගේ මෘත දේහය සංකේතවත් කරන සුරුවමක් සහිත පෙරහැර පවත්වනු ලැබීය. ස්ත්‍රී පුරුෂ ලොකු කුඩා සියළු දෙනාම ඉටිපන්දම් ගත් අතැතිව පෙරහැරට ඒක්වූ අතර එක් පිරිසක් සිංහලයෙන් ද තවත් පිරිසක් දෙමළ භාෂාවෙන් ද යාච්ඤා පැවැත්වූහ. පෙරහැර යළි දෙව්මැදුර වෙත ළඟා වූ විට ස්වාමිදරුවන්ගේ පිළිරුව එහි පසෙක පිළියෙල කළ ගල්ලෙනෙහි තැන්පත් කරන ලදි. ඊට පසු පිරිස කාණ්ඩ දෙකකට බෙදී ගීතිකා ගැයූහ. කොළඹ සිට පැමිණි ආර්යයාවෝ රවිකිඤ්ඤා වීනා, සිතාර් යනාදී තූර්ය භාණ්ඩ ගෙනා බැවින් ඒවා වාදනයෙන් සංගීතයට ආධාර කළහ. තවද පෘතුගීසි භාෂාවෙන් ඇතැම් ලයාන්විත ගීතිකා ද ගායනා කරන ලදි. "(5)
පාස්කු නාට්‍යයේ අරමුණ ජන වන්දනාවට බැතිමතුන්ව සූදානම් කිරීම හා ඊට භක්ත්‍යාදරයෙන් සහභාගි කරවීම නිසා පසුකාලීන පාස්කු නාට්‍යයේ ප්‍රධාන කොටස් දෙකක් දක්නට ලැබුණි.
